Concerti Armonici

Hoe verder je teruggaat in de muziekgeschiedenis, des te meer auteurschapskwesties kom je tegen. Het komt zelfs voor dat hetzelfde stuk in verschillende bronnen aan verschillende componisten is toegeschreven. Vaak vormt de beschikbaarheid van een autograaf (het handschrift van de componist zelf) een goede grond voor een auteurschapstoewijzing. Van veel werken zijn echter alleen kopieën overgeleverd. Het kan daarom een hele puzzel worden om de componist van een bepaald stuk te achterhalen.

Door de recente oplossing van zo’n auteurschapskwestie is de Nederlandse muziekgeschiedenis een interessante componist rijker geworden. Het gaat om de Concerti Armonici, een verzameling van zes concerten voor strijkers en basso continuo die in de eerste helft van de achttiende eeuw werd gecomponeerd. Ter illustratie fragmenten van twee delen uit het vijfde concert: Adagio- Largo (mp3bron
Wassenaer: 6 Concerti Armonici
Wassenaer: 6 Concerti Armonici. Door: Amsterdam Baroque Orchestra; Ton Koopman (Apex 0927495712)

Meer info: Bol.com of Amazon.com
)
, Da Capella (mp3bron
Wassenaer: 6 Concerti Armonici
Wassenaer: 6 Concerti Armonici. Door: Amsterdam Baroque Orchestra; Ton Koopman (Apex 0927495712)

Meer info: Bol.com of Amazon.com
)
. In 1740 verschenen deze concerten in Den Haag in druk. De editie was verzorgd door Carlo Ricciotti, die, behalve als muziekuitgever, bekendheid genoot als violist. In zijn voorwoord draagt Ricciotti de stukken op aan Willem Bentinck. Verder vermeldt Ricciotti dat deze muziek gecomponeerd is door ‘een illustere hand’. Hij noemt echter geen naam. Het zijn composities van hoge kwaliteit, waardoor er relatief veel aandacht is besteed aan de vraag van wie die illustere hand dan wel was.

In 1755 werd de partituur in Londen herdrukt door de muziekuitgever Walsh. In die dagen, waarin het het auteursrecht nog niet bij wet was geregeld, kon zoiets ongestraft. Walsh vermeldt Ricciotti als componist. Later werd de muziek nog toegeschreven aan onder anderen Georg Friedrich Händel, Johann Adam Birkenstock, Fortunato Chelleri en Giovanni Battista Pergolesi. De laatstgenoemde heeft de meeste bekendheid genoten als componist van de Concerti Armonici. Wellicht omdat Pergolesi reeds bekend was vanwege zijn Stabat Mater, waardoor deze toeschrijving commercieel interessant was. Want, zeg nu zelf, wie koopt er nu een opname van concerten van ene Birkenstock?

De oplossing van het raadsel werd in 1980 geleverd door de Nederlandse musicoloog Albert Dunning, bijna 250 jaar na de eerste druk. Dunning kreeg bij toeval een manuscript van de zes concerten in handen uit het huisarchief van kasteel Twickel. Bij dit manuscript bevindt zich een notitie van de componist, waarin deze vermeldt dat hij de stukken tussen 1725 en 1740 heeft gecomponeerd en dat hij tegen zijn zin toegestemd had met de uitgave ervan. Door handschriften te vergelijken stelde Dunning vast dat deze notitie was geschreven door de toenmalige bewoner van kasteel Twickel, graaf Unico Wilhelm van Wassenaer.

Graaf Unico Wilhelm van Wassenaer
Graaf Unico Wilhelm van Wassenaer

Na deze identificatie vielen de puzzelstukjes in elkaar. Willem Bentink, aan wie de stukken waren opgedragen, organiseerde samen met Van Wassenaer huisconcerten. Bij deze gelegenheden speelde Carlo Ricciotti de eerste viool. Van Wassenaer beklede belangrijke posities en verkeerde in de hoogste politieke kringen. Wellicht om die reden wilde hij zijn muzikale activiteiten in de privé-sfeer houden. Hoe dan ook, met deze ontdekking is de Nederlandse muziekgeschiedenis een belangrijk componist rijker.

Aanbevolen cd’s

Wassenaer: 6 Concerti Armonici
Wassenaer: 6 Concerti Armonici. Door: Amsterdam Baroque Orchestra; Ton Koopman (Apex 0927495712)

Meer info: Bol.com of Amazon.com