Orpheus, Monteverdi en de opera

In de vorige bijdrage (De eerste opera en het begin van de Barok), zagen we dat de opera Euridice van Jacopo Peri één van de vroegste opera’s was. Het verhaal dat in deze opera wordt verteld is de mythe van Orpheus en Euridice. Orpheus daalde af in het dodenrijk om zijn gestorven geliefde Euridice terug te halen. Hij vermurwde de goden van de onderwereld met zijn gezang. Zijn lied raakte de goden dusdanig, dat zij niet anders konden dan Euridice terug te geven. Er was echter één voorwaarde: Opheus mocht tijdens de terugtocht uit de onderwereld niet omkijken naar Euridice, die hem zou volgen. Zou hij dat toch doen, dan zou hij haar voor eeuwig verliezen. Eenmaal op de weg terug werd Orpheus bevangen door twijfel. Hoe wist hij of Euridice hem inderdaad volgde? Toen hij achter zijn rug ook nog een onheilspellend geluid hoorde, werd het hem te veel. Was er misschien een probleem en moest hij terug om het op te lossen? Vertwijfeld door dit dilemma keek hij om, waarna hij Euridice voorgoed verloor.

Het feit dat Orpheus door muziek de goden ertoe bewoog hem een gunst te bewijzen, heeft ervoor gezorgd dat deze mythe veelvuldig terugkeert in de geschiedenis van de klassieke muziek. Hoewel de opera van Peri van eerder datum is, wordt de opera L’Orfeo van Claudio Monteverdi als eerste echte mijlpaal in de geschiedenis van de opera gezien. Ook deze opera vertelt het verhaal van Orpheus en Euridice. Er zijn verschillende versies. De eerste, die in 1607 werd uitgevoerd, heeft een nogal roemloos einde, waarin Orpheus wordt vermoord door Bacchanten die zijn muziek verafschuwden. In een versie die in 1609 in druk verscheen, loopt het beter af. De god Apollo daalt af en neemt Orpheus in een wolk op naar de hemel, vanwaar hij Euridice kan zien. Over de reden van deze verandering verschillen de meningen. Wellicht was een versie met goede afloop beter geschikt voor een groot publiek.

Muzikaal is Monteverdi’s L’Orfeo zeer afwisselend. De opera begint met een instrumentale toccata (mp3bron
Monteverdi l'Orfeo
Monteverdi l’Orfeo. Door: Coro Antonio Il Verso – Ensemble Elyma – Gabriel Garrido (K617 109-2)

Meer info: Bol.com of Amazon.com
)
. Ook in het vervolg van de opera is de rol van het orkest groot. Gedurende het gehele werk zijn er vele zogenaamde ritornello’s, korte instrumentale stukjes: (mp3bron
Monteverdi l'Orfeo
Monteverdi l’Orfeo. Door: Coro Antonio Il Verso – Ensemble Elyma – Gabriel Garrido (K617 109-2)

Meer info: Bol.com of Amazon.com
)
.
Natuurlijk is er ook Orpheus zelf. Hij bezingt zijn liefde voor Euridice: (mp3bron
Monteverdi l'Orfeo
Monteverdi l’Orfeo. Door: Coro Antonio Il Verso – Ensemble Elyma – Gabriel Garrido (K617 109-2)

Meer info: Bol.com of Amazon.com
)
. Het koor van nymfen en herders roept op om in Orpheus’ vreugde te delen: (mp3bron
Monteverdi l'Orfeo
Monteverdi l’Orfeo. Door: Coro Antonio Il Verso – Ensemble Elyma – Gabriel Garrido (K617 109-2)

Meer info: Bol.com of Amazon.com
)
. Maar dan komt een booschapper het slechte nieuws van de dood van Euridice brengen: “Jouw liefelijke Euridice, jouw geliefde bruid… is dood” (mp3bron
Monteverdi l'Orfeo
Monteverdi l’Orfeo. Door: Coro Antonio Il Verso – Ensemble Elyma – Gabriel Garrido (K617 109-2)

Meer info: Bol.com of Amazon.com
)
. Beroemd is de virtuoze aria waarin Orpheus Charon probeert te bewegen hem toe te laten tot de onderwereld: “Possente spirito e formidabil nume…” (mp3bron
Monteverdi l'Orfeo
Monteverdi l’Orfeo. Door: Coro Antonio Il Verso – Ensemble Elyma – Gabriel Garrido (K617 109-2)

Meer info: Bol.com of Amazon.com
)
.

Het is onmogelijk om de hele opera hier de revue te laten passeren, maar hopelijk geven deze voorbeelden een indruk van de wijze waarop Monteverdi dit verhaal getoonzet heeft. Het verdient zeker aanbeveling om er eens rustig voor te gaan zitten en deze opera in zijn geheel te bekijken of te beluisteren.

Aanbevolen cd’s en dvd’s

Monteverdi l'Orfeo
Monteverdi l’Orfeo. Door: Coro Antonio Il Verso – Ensemble Elyma – Gabriel Garrido (K617 109-2)

Meer info: Bol.com of Amazon.com

DVD Monteverdi - L'Orfeo
DVD Monteverdi – L’Orfeo. Door: Amsterdam Opera (Opus Arte DVD OA0928 D)

Meer info: Bol.com

Aanbevolen boeken en bladmuziek

De volledige partituur van deze opera is gratis als pdf te downloaden bij Choral Public Domain Library: Monteverdi – L’Orfeo.